Erişkin çağda tüm yaş gruplarını etkilemekle beraber görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. Anevrizma duvarı sağlıklı damar duvarına göre daha ince yapıdadır. Anevrizmanın yırtılması beyin kanamasına yol açmaktadır, bu kanama hayati tehlike oluşturur. Ülkemizde her yıl yaklaşık 10.000 kişide anevrizmaya bağlı beyin kanaması görülmektedir. Kanama sebebiyle hastaların yaklaşık 1/3’ü herhangi bir sağlık kuruluşuna başvuramadan kaybedilmektedir.
Kanama sonrası bir sağlık kuruluşuna başvurabilen hastalarda da tedavi sonrası hayati tehlike devam etmektedir. En önemli nokta; anevrizmanın henüz kanamaya neden olmadan teşhis ve tedavi edilmesidir.
Nedenler
Anevrizmanın oluş nedeni tam olarak bilinmese de birçok faktörün gelişiminde rolü olduğu bilinmektedir:
- Hipertansiyon (yüksek kan basıncı)
- Sigara içilmesi/nikotin kullanımı
- Şeker hastalığı
- Aşırı alkol tüketim
- Doğuştan gelen (genetik) yatkınlık, bazı genetik geçişli hastalıklar
- Kan damarlarına hasar veren durumlar özellikle damar sertliği ve travma
- Bazı enfeksiyonlar
- Uyuşturucu madde kullanımı (özellikle kokain)
Belirtiler
Anevrizma yırtılması/kanaması olan hastalarda görülen belirtiler aşağıda özetlenmiştir:
- Herhangi bir bölgede ısrarcı baş ağrısı, kanama durumunda şiddetli patlar tarzda ağrı
- Bilinç değişikliği
- Bulantı ve kusma
- Ense sertliği (kişi başını kolay eğemez)
- Bulanık veya çift görme
- Işıktan rahatsız olma
- Göz sinirlerinde felçler (göz kapağının düşmesi, göz hareketlerinde kısıtlılık)
- Tek taraflı genişlemiş göz bebeği
- Çift görme, gözün arkası veya üstünde ağrı
- İlerleyen halsizlik ve uyuşukluk
Tanı
Kanamamış anevrizmalar hiç bulgu vermeyebileceği gibi bazı durumlarda anevrizmanın şekil ve büyüklüğünün değişmesine bağlı baş ağrısı ya da bulunduğu bölgeye göre kranial sinir basısı bulguları gibi semptomlar görülebilir. Bununla birlikte, farklı bir sebeple yapılan görüntülemelerde tesadüfen saptanabilir.
Kanamış anevrizmalarda nörolojik muayene ile kanama bulguların saptanması ve yapılacak ek testler ile anevrizma ve anevrizmaya bağlı kanama (subaraknoid kanama) tanısı konulur. Kanamanın görülmesi için beyin tomografisi (BT), kanamayı gösteren bazı özel sekans MR’lar yapılabilir. Gerekli hallerde beyin omurilik sıvısındaki kanı göstermek için belden su alınması (LP) işlemi yapılabilir. Kanamış anevrizması olan bir hastada ilave başka anevrizmaların da bulunma ihtimali olduğundan doğru tanısal testler kullanılması yaşamsal bir konudur.
BT-Anjiyografi ve MR-Anjiyografi
Bilgisayarlı tomografi anjiyografi (BTA) ve Manyetik Rezonans Anjiyografisi (MRA) gibi yöntemlerde, kol toplardamarından kontrast madde verilerek elde edilen görüntüler özel programlar aracılığı ile 3 boyutlu olarak yapılandırılır. Günümüzde teknolojinin gelişimi ile yüksek çözünürlüklü cihazlarla yapılan ince kesit görüntülemeler çok küçük boyutlu anevrizmaların tanısını dahil koymakta yeterlidir.
Serebral Anjiyografi (DSA)
Beyin anevrizmalarında en gelişmiş ve en detaylı bilgi veren yöntem kateter anjiyografidir. DSA (digital subtraction angiography) olarak adlandırılan bu anjiyografi yönteminde kasık damarından ince bir tüple girilerek beyne giden ana damarlara kadar ulaşılıp kontrast madde verilerek damar görüntüsü elde edilir. Çeşitli açılarda elde edilen görüntüler sayesinde beyin damarlarının tüm özellikleri en ince ayrıntısı ile ortaya konulur. DSA, anevrizma tanısı için altın standarttır.
Beyin Anevrizması Tedavisi
Anevrizma tedavisinde yemel yöntemler aşağıdaki gibidir:
- Gözlem
- Cerrahi tedavi ile anevrizmanın kapatılması (kliplenmesi)
- Damar içi (endovasküler) tedavi ile anevrizmanın kapatılması
Tüm hastalıklarda olduğu gibi bir anevrizmanın tedavisine hasta ve hekim birlikte karar vermelidir. Eğer durum aciliyet arzediyorsa ve hastanın şuuru kapalı ise, bu karar hastanın yasal temsilcileri ile birlikte verilir.
Küçük boyutlu, kanama riski az bölgelerde yerleşmiş anevrizmalar yıllık görüntülemeler ile tedavisiz yakın takip edilebilir. Takiplerinde anevrizma büyüklüğü ya da şeklinde değişiklik olması tedavi gerekliliği doğurabilir.
Anevrizmanın kanamış/kanamamış olması, anevrizmanın yerleşim bölgesi, çoklu anevrizma varlığı, anevrizmanın şekli, hastanın yaşı, genel durumu ve tercihi gibi faktörler göz önünde bulundurularak cerrahi veya endovasküler tedavi kararı verilir. Bazı anevrizmalarda cerrahi ve endovasküler tedavinin her ikisinin birlikte uygulanması gerekebilir.
Hangi tedavi yöntemi uygulanırsa uygulansın, tedavinin mümkün olan en kısa zamanda gerçekleştirilmesinin gerekliliği unutulmamalıdır.
